عمر مفید الکتروموتور شناور به طور میانگین بین ۳۰ تا ۴۰ هزار ساعت تخمین زده می شود، اما این مدت زمان با توجه به نحوه نگهداری و استفاده از موتور می تواند تغییر کند. عوامل مختلفی می توانند باعث کم شدن عمر مفید الکتروموتور ها شوند. با شناخت دلایل اصلی خرابی و چگونگی رفع خرابی الکتروموتور می‌توان عمر مفید موتور را افزایش داد و از توقف ناگهانی فعالیت دستگاه جلوگیری کرد. در این مقاله، به بررسی چگونگی رفع خرابی الکتروموتور و راهکارهایی برای کاهش ریسک خرابی خواهیم پرداخت تا با افزایش طول عمر موتور کارایی دستگاه ها را بهبود دهیم.
دلایل اصلی خرابی الکتروموتور
در این مقاله از سایت پیشگامان صنعت آذربایجان قصد داریم به بررسی دلایل اصلی خرابی الکتروموتور ها بپردازیم. عواملی مانند اضافه بار الکتریکی، کاهش مقاومت، گرمای بیش از حد، آلودگی محیطی و لرزش های بیش از حد، از مهم ترین دلایل خرابی الکتروموتور ها هستند. با شناخت این دلایل و استفاده از روش های پیشگیرانه صحیح می توان از بروز چنین مشکلاتی جلوگیری کرد و عمر مفید الکتروموتور را افزایش داد.
اضافه بار الکتریکی
اضافه بار الکتریکی زمانی اتفاق می افتد که جریان عبوری از سیم پیچ موتور از حد مجاز آن بیشتر شود. این مشکل می تواند به دلایلی مانند کاهش ولتاژ ورودی، که باعث می شود موتور برای حفظ عملکرد خود جریان بیشتری بکشد، یا اتصال کوتاه در مدار و افزایش بیش از حد ولتاژ ایجاد شود. برای جلوگیری از این مشکل و محافظت از الکتروموتور استفاده از یک سیستم حفاظتی مؤثر پیشنهاد پیشگامان صنعت است. این سیستم می تواند جریان اضافی را تشخیص داده و قبل از آسیب دیدگی موتور مدار آن را قطع کند.
فرسودگی یاتاقان یا بلبرینگ
یکی از دلایل اصلی ایجاد سر و صدا و کاهش کارایی الکتروموتورها سایش یاتاقان ها یا بلبرینگ ها می باشد. این سایش باعث می شود که روتور به استاتور نزدیک شده و در برخی موارد با آن تماس پیدا کند و در نتیجه موتور با مشکلاتی مانند افزایش اصطکاک، ایجاد حرارت بیش از حد و کاهش سرعت روبرو می شود. اگر سایش به حدی شدت یابد که روتور روی هسته استاتور گیر کند موتور به طور کامل از کار خواهد افتاد. برای تشخیص این مشکل می توان محور روتور را به صورت دستی حرکت داد. اگر محور به راحتی حرکت کند، احتمالاً یاتاقان ها، بلبرینگ ها یا محور روتور دچار سایش شده است. در این حالت برای رفع مشکل باید روتور از موتور خارج شده و قطعات آسیب دیده تعمیر یا تعویض شوند. همچنین در مواردی که سایش کم باشد ممکن است موتور داغ کرده و سرعت آن کاهش یابد که این نشانه‌ای از وجود مشکل در یاتاقان ها یا بلبرینگ ها می باشد.
موتور بدون بار اضافی
برای تشخیص وجود بار اضافی در یک موتور سه فاز در حالت بدون بار می توان ابتدا تسمه یا کوپلینگ را از موتور جدا و محور آن را به صورت دستی چرخاند. در صورت وجود مشکلاتی مانند شکستگی قطعات داخلی یا آلودگی مکانیزم، چرخش محور با سختی همراه می شود. همچنین، اندازه‌گیری جریان الکتریکی هر فاز موتور با استفاده از آمپرمتر می تواند اطلاعاتی را در اختیار ما قرار دهد. مقدار جریان اندازه گیری شده باید در حدود جریان اسمی ذکر شده روی پلاک موتور باشد. وجود جریان بیش از حد در هر فاز می تواند نشانه اتصال کوتاه در آن فاز باشد. علاوه بر این ها بررسی مقاومت سیم پیچ های استاتور با اهم متر برای مطمئن شدن از عدم وجود مدار باز نیز امری ضروری است. با انجام این بررسی ها می توان به طور کلی از سلامت موتور و عدم وجود بار اضافی در آن اطمینان حاصل کرد.
گرمای بیش از حد
گرمای بیش از حد الکتروموتور یکی از عوامل اصلی خرابی عایق های الکتروموتور است و حدود ۵۵ درصد از خرابی های این نوع عایق ها به همین دلیل اتفاق می افتد. نوسانات برق و دمای بالای محیط کار (بالاتر از ۴۰ درجه سانتی‌گراد) از اصلی ترین دلایل افزایش دمای موتور هستند. افزایش هر ۱۰ درجه سانتی‌گراد در دمای محیط، عمر مفید عایق ها را تا ۵۰ درصد کاهش می دهد. بنابراین، حفظ دمای متعادل محیط کار می تواند به طور قابل توجهی از خرابی ناگهانی و پیش بینی نشده الکتروموتور جلوگیری کند. با کنترل دمای محیط و اطمینان از خنک بودن آن می توان از عمر مفید عایق ها و در نتیجه طول عمر موتور به طور قابل توجهی اضافه کرد.
قطعی فاز
قطعی یا باز شدن یک فاز در حین کارکرد موتور می تواند منجر به کاهش توان موتور شود، اما باعث توقف کامل آن نمی شود. این مشکل می تواند به دلایل مختلفی از جمله آسیب دیدگی سیم پیچ ها، شکستگی سیم ها یا اتصالات سست ایجاد شود. در صورتی که قطعی فاز در یکی از سیم پیچ ها رخ دهد، ممکن است نیاز به تعویض کامل آن سیم پیچ باشد. همچنین، در صورت قطعی کامل یک فاز الکتروموتور قادر به راه اندازی نخواهد بود.
موارد گفته شده مهم ترین خرابی های احتمالی در الکتروموتور ها بودند. از جمله دیگر خرابی های موجود می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- کوتاه شدگی یک کلاف یا گروهی از کلاف های اتصال
- شل شدگی میله های روتور
- وجود آلودگی در الکتروموتور
- وجود اتصالات داخلی اشتباه
- خرابی کنتاکتور یا مدار فرمان
- لرزش الکتروموتور
- اتصال سیم پیچی با بدنه الکتروموتور
- عدم تهویه مناسب الکتروموتور
- تاب برداشتن محور الکتروموتور
- وجود فاز معکوس در کلاف
- قطع اتصال موازی در کلاف
- صحیح نبودن ولتاژ یا فرکانس
- مقاومت کم الکتروموتور
یکی از رایج ترین دلایل خرابی الکتروموتور ها، کاهش مقاومت عایقی سیم پیچ ها است که اغلب به دلیل عوامل محیطی همچون حرارت بیش از حد، خوردگی یا آسیب‌های فیزیکی رخ می‌دهد. این کاهش مقاومت عایقی منجر به کاهش فاصله بین هادی‌ها و در نتیجه افزایش احتمال بروز نشتی جریان و اتصال کوتاه می‌شود که در نهایت به خرابی موتور منجر خواهد شد. برای جلوگیری از این مشکل، توصیه می‌شود به طور مرتب عایق‌بندی سیم‌پیچ‌ها مورد بررسی قرار گیرد و در صورت مشاهده هرگونه آسیب یا سایش، اقدامات لازم برای تعمیر یا تعویض عایق انجام شود. با انجام این اقدام پیشگیرانه، می‌توان از بروز خرابی‌های جدی در موتور جلوگیری کرد و عمر مفید آن را افزایش داد.
برای آشنایی بیشتر با الکتروموتور مقالات زیر را مطالعه کنید:
